Zwłaszcza latem kierujecie do nas pytania, jak to jest z tymi filtrami w olejach. Czy zapewniają one taką samą ochronę, jak gotowe preparaty dostępne w drogeriach? Jaki filtr wybrać? Aby udzielić Wam rzetelnych odpowiedzi, postanowiliśmy zgłębić temat od tzw. podszewki. 🙂
Zacznijmy od początku. „filtr słoneczny”, oznaczany w kosmetykach przez SPF (Sun Protection Factor) to wskaźnik, za pomocą którego oznacza się stopień ochrony przed promieniowaniem UVB. W praktyce oznacza on, że jeżeli dana osoba może przebywać na słońcu bez zastosowania żadnego filtra około 20 minut, zanim na jej skórze pojawi się rumień, oparzenie (za którego wystąpienie odpowiada właśnie promieniowanie UVB), to po zastosowaniu zalecanej przez producenta ilości produktu np. z SPF 15 ten czas wydłuży się dla niej 15-krotnie. Rumień pojawi się u niej po 5 godzinach na słońcu (20 minut x 15). [1]
Warto mieć jednak na uwadze, że zadaniem kosmetyków ochronnych jest ochrona, a nie wydłużenie czasu przebywania na słońcu [1]. Nawet produkty z wysokim SPF jedynie zmniejszają ryzyko rumienia, a nie eliminują go zupełnie oraz nie blokują też wszystkich promieni słonecznych.*
Trzeba również pamiętać o tym, że nasza skóra, poza promieniowaniem UVB, jest także narażona na promieniowanie UVA (dużo bardziej dla niej niebezpieczne). Należy szukać takich produktów, które chronią przed obydwoma rodzajami promieniowania. Najlepsze efekty daje po prostu zastosowanie kilku rodzai filtrów równocześnie, np. połączenia fizycznych z chemicznymi. Niestety, określenie rzeczywistego poziomu ochrony przed promieniowaniem UVA pozostaje dla naukowców ciągle problemem, nie warto zatem wierzyć producentom kremów deklarujących 100% ochrony przed obydwoma rodzajami promieniowania.
Wiele źródeł podaje, że najlepszą ochronę zapewniają kosmetyki, które w swoim składzie posiadają kombinację filtrów chemicznych i mineralnych, wzbogacone o nierafinowane oleje oraz masła. Przyjrzyjmy się poszczególnym rodzajom filtrów.
Filtry chemiczne
Wiele produktów na rynku deklarujących ochronę przeciwsłoneczną zawiera filtry chemiczne, które mogą podrażniać skórę bardzo wrażliwą, a niekiedy powodować też alergię. Kilka z nich, to bardzo szkodliwe substancje przenikające do naszego organizmu (takie jak Etylhexyl Methoxycinnamate czy Oksybenzon), których zdecydowanie powinniśmy unikać. Należy więc bardzo dokładnie czytać i interpretować etykiety kupowanych kosmetyków. Na szczęście istnieją również filtry naturalne i fizyczne (niektóre minerały, oleje, masła, roślinne ekstrakty), które są bezpieczniejsze dla posiadaczy skóry bardzo wrażliwej.
Filtry mineralne
Filtry mineralne, które znajdziemy np. w podkładach mineralnych są dużo bezpieczniejsze. Są to przede wszystkim dwutlenek tytanu (TiO2) oraz tlenek cynku. Nie wnikają w głąb skóry, ale pozostają na jej powierzchni, tworząc film odbijający promienie UV. Chronią przed UVB, a także częściowo przed UVA [1].
W przeciwieństwie do większości kremów, wymagających powtarzania aplikacji w ciągu dnia są fotostabilne (ich zdolność do ochrony nie zmniejsza się pod wpływem słońca) i nie powodują podrażnień, nie uczulają. Posiadają jednak pewne minusy, jak choćby częściowe ścieranie się, czy bielenie skóry, któremu próbują zaradzić niektóre firmy sięgając po nanocząsteczki dwutlenku tytanu czy tlenku cynku, co spotykało się z głosami sprzeciwu. Obalono jednak ich rzekomą szkodliwość. Organizacja SCCS (Standing Committee on Cosmetics Products) uznała, że filtry mineralne także w wersji nanocząsteczkowej są bezpieczne. [3]
Filtry naturalne
Co zatem z tak intensywnie promowanymi filtrami w olejach naturalnych? Otóż filtry naturalne to w odróżnieniu od wcześniej wymienionych rodzajów filtrów tzw. substancje promieniochronne wtórne. Działają na zasadzie przerywania fotochemicznych reakcji łańcuchowych wywołanych przez promieniowanie UV. Nie zaleca się ich samodzielnego stosowania podczas opalania czy długotrwałego kontaktu z intensywnym słońcem. Są natomiast świetne do codziennej ochrony lub dla jej wzmocnienia w połączeniu z innymi, np. filtrami mineralnymi czy syntetycznymi.
Do filtrów naturalnych, poza m.in. melaniną czy karotenoidami, zaliczamy tłuszcze roślinne. Naturalne oleje i masła – mają szereg właściwości pielęgnacyjnych, a dodatkowo niektóre z nich dzięki zawartości naturalnych filtrów przeciwsłonecznych, umożliwiają nam bezpieczniejsze przebywanie na słońcu, zmniejszając ryzyko poparzeń. „Tego typu naturalne filtry pochodzenia roślinnego są co prawda mniej skuteczne niż mineralne i chemiczne (dlatego nie używa się ich samodzielnie), ale wykazują pewne właściwości promieniochronne, a przy okazji dostarczają składniki aktywne, w tym antyoksydanty zwalczające wolne rodniki”. [2] Absorbują one promieniowanie zarówno UVB jak i (niektóre) UVA, choć ich możliwości w tym zakresie są niższe niż substancji syntetycznych. Właściwości promieniochronne wykazują głównie tłuszcze o wysokiej zawartości NNKT (niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych) – np. bio oleje z kwasem gamma-linolenowym(GLA, należący do grupy kwasów Omega-6), sprzężony kwas linolowy (CLA, kwas rumenowy) czy alfa-linolenowy (grupa kwasów Omega-3). [4, 5]
Ważnymi składnikami tłuszczów roślinnych w aspekcie ich działania ochronnego są frakcje niezmydlające się, czyli nierozpuszczalne w wodzie. Podwyższają one wartość tłuszczów używanych w kosmetykach przeciwpromieniowych, gdyż zawierają bogactwo substancji o właściwościach antyoksydacyjnych. [4] Neutralizują one wolne rodniki, które powstają pod wpływem promieniowania UVA . Niestety, na skutek zbytniej rafinacji (oczyszczenia) oleje zostają pozbawione frakcji niezmydlajacej, tracąc tym samym wspomniane właściwości. Warto zatem sięgać po oleje nierafinowane – krótka ściąga w tabeli poniżej.
Należy również pamiętać, że oleje / masła naturalne nie mają ściśle określonych wartości wskaźników SPF, a ich wartości najczęściej podawane są za pomocą przedziałów i często różnią się między sobą. Wynika to z faktu, że nawet pozornie dwa identyczne oleje, mogą posiadać dwa różne miejsca pochodzenia, które przekładają się na różną zawartość NNKT. Stąd nigdy nie mamy pewności, jaki faktycznie wskaźnik SPF posiada olej, który aktualnie stosujemy oraz jak bardzo jest trwały, chyba, że jest to potwierdzone przedstawionymi przez producenta badaniami. Dla bezpieczeństwa zaleca się więc systematyczne uzupełnianie naturalnych olejów / maseł na skórze tak, aby zapewnić ciągłość w ich działaniu.
Na koniec mała tabelka porównawcza dla wszystkich omówionych rodzajów filtrów. Przypominamy, że razem zapewniają najbardziej optymalną i stabilną ochronę przeciw promieniowaniom UV.
Podsumowując, najlepszą ochronę zapewniają kosmetyki, które w swoim składzie posiadają kombinację filtrów chemicznych i mineralnych, wzbogacone o nierafinowane oleje oraz masła. Samodzielnie, filtry mineralne są bezpieczniejszą alternatywą dla filtrów chemicznych, które mogą podrażniać skórę bardzo wrażliwą oraz niekiedy posiadają substancje szkodliwe dla naszego organizmu. Naturalne filtry występujące w nierafinowanych olejach są mniej skuteczne (i mniej trwałe) niż wspomniane filtry mineralne czy chemiczne. Naturalne oleje mogą być stosowane do wspomagania ochrony przeciwsłonecznej, ale nigdy samodzielnie w przypadku intensywnego długotrwałego opalania. Traktujmy je więc. bardziej jako kosmetyki pielęgnacyjne, łagodzące oraz opóźniające procesy starzenia, bo taka jest ich główna rola!
P.S. Korzystając z okazji przypominamy, że kosmetyki z filtrem powinniśmy stosować przez cały rok, a nie tylko latem. 🙂
* filtr SPF 4 zatrzymuje połowę promieni słonecznych, SPF 15 – 93,3%, SPF 30 – 96,7%, a SPF 50 – 98% [2]. Ponieważ różnice pomiędzy skutecznością filtrów o SPF 15 i SPF 30 jest niewielka, uważa się. że te pierwsze mogą być podstawowymi preparatami stosowanymi w zapobieganiu słonecznego starzenia się skóry i jego konsekwencji.
- [1] http://www.bio-med.pl/promieniowanie_uv.html
- [2] https://oczymlekarze.pl/profilaktyka-i-leczenie/2645-filtry-pogromcy-promieni-slonecznych
- [3] http://blog.resibo.pl/piggypeg-o-filtrach-przeciwslonecznych-aktualizacja/
- [4] http://uroda40plus.pl/filtry-naturalne/
- [5] http://biotechnologia.pl/kosmetologia/filtry-przeciwsloneczne-w-kosmetykach,13923
- [6] http://cupofnature.pl/2016/06/11/naturalne-sposoby-na-ochrone-skory-przed-sloncem/
- [7] badania Oomah et al. (2000): https://worldnaturelle.wordpress.com/2015/08/07/everything-on-spf-and-uv-protection-in-natural-oils-herbs-and-foods-you-need-to-know/)
- [8] http://livingprettynaturally.com/natural-oil-sunscreens-what-you-need-to-know/
- [9]https://maslaskincare.com/blogs/beauty-and-wellness-journal/can-raspberry-and-carrot-seed-oils-really-protect-your-skin-from-the-sun
- [10] https://karodos.pl/naturalne-filtry-uv-olejach-roslinnych
- [11] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17188472/
- [12] badania Kaur and Saraf (2010): https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3140123/
- [13] http://alergicznedziecko.pl/naturalne-filtry-przeciwsloneczne/
- [14] https://hybridrastamama.com/natural-oils-as-sun-protection
- [15] http://www.poradyherrbaty.pl/2014/06/naturalne-filtry-przeciwsoneczne-w.html#ixzz5FUD1fOoW
- [16] http://mediweb.pl/beauty/wyswietl_vad.php?id=973
- [17] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3263051/
- [18] http://kosmetologiaestetyczna.com/ike/2.2017/files/assets/basic-html/page15.html